• home
• ->
• 4. Obozowa tułaczka

Obozowa tułaczka

W obozie w Oranie przebywałem już dwa miesiące, kiedy do obozu przyjechał polski kapitan szukający ochotników do lotnictwa i marynarki wojennej. Poszukiwał młodych żołnierzy do dwudziestu pięciu lat. Zgłosiłem się na ochotnika do lotnictwa. Wszystkich ochotników było czterystu. Z Oranu wyjechaliśmy pociągiem towarowym do Algieru. Po drodze było kilka postojów, podczas których zawsze pojawiali się Arabowie w różnym wieku od najmłodszego do starszego, aby coś z nami uhandlować. Przynosili owoce i papierosy na wymianę na odzież albo inne rzeczy, które mieliśmy ze sobą. Kolega za wieczne pióro otrzymał 5 paczek papierosów marki „Camel”. Niestety dwie paczki okazały się dobre, a pozostałe oszukane – w paczkach było siano. Ja nie paliłem więc podobnych problemów z handlowaniem nie miałem.

Przez otwarte drzwi wagonu pociągu towarowego obserwowałem ten dziwny dla nas Europejczyków kraj. Zauważyłem Araba na ośle, który w rękach trzymał małe dziecko, a za nim szły cztery żony. Pierwsza z nich trzymała się oślego ogona, a pozostałe szły gęsiego trzymając się za przepasane troki swojej poprzedniczki. Wydało mi się to bardzo śmieszne.

Do Algieru dojechaliśmy nocą. Z dworca odebrali nas Anglicy. Z wielkim krzykiem załadowali nas na samochody, które zawiozły nas do kolejnego obozu. W drodze zganiali batem Arabów, którzy leżeli na drodze i nie chcieli z niej zejść. W obozie rozmieścili nas po dziesięciu do niskich namiotów, gdzie mieliśmy przygotowany nocleg.

Rano obudziły nas wrzaski. Dyżurny obozu chodził krzycząc na całe gardło „wake up” i swoim „swagger stick”^[1], którym zazwyczaj nosił pod pachą, uderzał silnie w namioty. Nie darzyliśmy Anglików sympatią – Amerykanie byli lepsi, to znaczy przychylniejsi. Otrzymaliśmy angielskie mundury z naszytymi na plecach kolorowymi trójkątami, kołami albo kwadratami – tak oznaczono jeńców. Zaczęliśmy się oburzać, ale Anglicy uspakajali, że to tymczasowo. Niemieckie mundury zostały nam odebrane. Potem przyszedł do nas polski kapelan i rozdał nam polski „Mój Niedzielny Mszalik”, który mam do dziś (Mszalik opatrzyłem datą 8.10.1944 r.). Jedzenie w obozie było bardzo dobre, a przygotowywali je polscy kucharze.

Po dwóch miesiącach w obozach wywieziono nas do ogromnego portu w Algierze. Tam przywitał nas polski kapitan i oświadczył, że wypływamy do Anglii. Niestety nie miał dobrych wieści dla ochotników do lotnictwa, gdyż w tym czasie Anglicy do lotnictwa już nie przyjmowali. Pozostała więc marynarka wojenna.

W porcie zacumowane były dwa transatlantyki – „Batory”^[2] (od sierpnia 1942 roku jako transportowiec desantowy) z polską banderą i statek holenderski.  Zaczęliśmy się cieszyć, że będziemy płynąć „Batorym”, ale powiedziano nam, że tym razem polski statek płynie do Holandii. Czterystu ochotników, już tylko i wyłącznie do marynarki wojennej, wprowadzono na statek holenderski płynący do Szkocji. Z portu wypłynęliśmy z konwojem okrętów, krążowników i torpedowców w celu zabezpieczenia floty. Spaliśmy w kajutach, a w ciągu dnia wyprowadzali nas na ogrodzony teren pokładu, abyśmy mogli zaczerpnąć  świeżego powietrza.

Trzeciego dnia rejsu dobiliśmy do portu w Glasgow, skąd zabrano nas do przejściowego obozu strzeżonego przez polskich żołnierzy. Po dwóch dniach (13 listopada 1944 r.) przewieziono nas do obozu w Polkemmet, do którego zebrano wszystkich polskich ochotników. W obozie był polski ksiądz, przed którym mogłem się wyspowiadać. Wyjawiłem mu, że ostatnią moją spowiedzią była spowiedź powszechna w Cagnes sur mer odprawiona przed amerykańską inwazją przez niemieckiego kapelana, która zakończyła się wspólnym rozgrzeszeniem żołnierzy i komunią świętą. Niemiecki kapelan nakazał nam fakt ten zgłosić w czasie kolejnej spowiedzi.

W listopadzie 1944 r. ochotników zaczęto przydzielać do poszczególnych jednostek^[3] (pancernych, desantowych, transportowych itd.) na badania lekarskie. Zgodnie z moim zamiarem przydzielono mnie do marynarki wojennej.  Ogólnie każdemu żołnierzowi nadawano taki stopień wojskowy jaki posiadał w wojsku niemieckim. W marynarce panowały inne zasady – tutaj trzeba było się stopnia zrzec. Ze względu na to, że byłem szeregowcem ta zasada mnie nie dotyczyła – stałem się po prostu marynarzem.

Po trzech dniach wyjechałem do koszar w Okehampton^[4] w Anglii, gdzie znajdował się Obóz Szkolny Marynarki Wojennej ORP „Bałtyk”^[5]. Tam otrzymałem marynarski mundur.

 Ja w marynarskim mundurze

 Fragment „Książeczki Marynarza” z 1944 r. – wzór munduru marynarskiego i zestaw worka marynarskiego

Każdy marynarz musiał przejść testy pisemne z części maszyn, testy na spostrzegawczość i testy psychotechniczne dotyczące specjalności – ja zdałem testy na sygnalistę, z czego bardzo się ucieszyłem. Po dwóch tygodniach, 24 marca 1945 r. zostałem wysłany na kurs do Centrum Wyszkolenia Specjalistów Floty w Plymouth^[6] na sygnalistę, który zdałem 5 października 1945 r. z bardzo dobrym wynikiem.

 Fragment „Książeczki Marynarza” z 1944 r. – specjalności w marynarce wojennej (w ramce „sygnalista”)

Uczestnicy kursu sygnalistów w Plymouth

Podczas jednego z wieczornych apelów wywołał mnie bosman: „Marynarz Józef Niesyto wystąp!” i podał mi list. Byłem bardzo zdziwiony - od kogo mógł być? List był od mojego brata Stanisława, w którym pytał czy jestem jego bratem. Opisał w jaki sposób mnie znalazł: „Chodząc po obozie w Polkemmet ktoś nagle klepnął mnie w plecy mówiąc:>>Józek co ty tu jeszcze robisz?<<. Odwróciłem się, a ten gość, który mnie klepnął, widząc z bliska moją twarz szybko mnie przeprosił. Zaraz odparłem, że Józek to mój brat i wtedy ten gość powiedział, że przydzielono cię do marynarki. Twój adres otrzymałem od komisji poborowej.” Po przeczytaniu tych słów byłem szczęśliwy. Stanik został powołany do niemieckiego wojska w 1943 roku i służył w południowej Francji. Teraz okazało się że mój brat żyje i stacjonuje w Szkocji w miejscowości Falkirk. Stanik chciał jak najszybciej uzyskać ode mnie odpowiedź więc bez chwili zastanowienia odpisałem bratu.

 Mój brat Stanik w polskim mundurze

Po miesiącu brat otrzymał przepustkę i przyjechał do Okehampton, aby spotkać się ze mną. Opowiedział mi jak we Francji dostał się do niewoli. Stanik bardzo dobrze mówił po angielsku i trochę po francusku. Języków uczył się w gimnazjum. Teraz znajomość języka była bardzo przydatna. Brat dostał się do obozu w Polkemmet, a następnie został wysłany do szkoły na technika mierniczego w Perth w Szkocji. Zaraz też napisaliśmy przez Czerwony Krzyż do rodziców, żeby się nie martwili, gdyż odnaleźliśmy się w tej zawierusze wojennej. W liście podaliśmy im nasze adresy, aby i oni mogli do nas kilka słów napisać co się dzieje u nich, na Śląsku, w okupowanej Polsce. Przez pewien czas odwiedzaliśmy się z bratem nawzajem, aż do momentu kiedy zostałem zaokrętowany na jako sygnalista na O.R.P. Ślązak^[7] (16 stycznia 1946 r.).

Pierwsza strona karty przydziału 

 Karta przydziału

 Z kadrą sygnalistów i załogą ORP Ślązak
(pierwszy z lewej u dołu)

POPRZEDNI ODCINEK "AFRYKA"

KOLEJNY ODCINEK "WAŻNE ŻYCIOWE DECYZJE"